روش صحیح قرارگیری اسپیکرها (بلندگوها) و مهیا کردن شرایط مناسب سینمای خانگی

اگر تصویر جسم باشد، صدا قطعا روح آن است. تفاوت اصلی یک اثر هنری مالتی مدیا با محتوای تولید شده توسط یک آماتور (تازه کار) اصولا در کیفیت و جزییات صدای آن است. در واقع شرایط ثبت و پخش صدا به مسایل پیچده تری نسبت به تصویر بستگی دارد که بسیاری از آنها فقط از سمت کاربر قابل رعایت یا عدم رعایت شدن دارند.

اسپیکرها رفتاری شبیه به میکروفون ها دارند، یعنی محل دقیق قرارگیری آنها نسبت به شما تاثیرات متفاوتی به روی خروجی میگذارند.

طبیعی است همانطور که کیفیت صفحه نمایش و فاصله مناسب و اصولی از آن میتواند در درک ما از تصویر تاثیر بگذارد، بی شک استفاده از سیستم صوتی مناسب با تنظیمات صحیح و اصولی اهمیت بیشتری نداشته باشد، قطعا نیمی از لذت درک ما از محتوای مالتی مدیا است.

در این مقاله تلاش شده است به زبانی ساده و به دور از مسایل فنی و پیچیده به اهمیت محل قرارگیری اسپیکرها و روش نصب و قرارگیری آنها به صورت استاندارد و توصیه شده توسط لابراتوارهای حرفه ای صدا و تصویر پرداخته شود.

از کجا شروع کنیم؟

مهم نیست یک اتاق کوچک، بخشی از یک سالن کوچک در خانه و یا سالنی‌ مجزا برای تجربه سینمایی و یا به زبان ساده تر برای اتاق تلویزیون (TV Room) در نظر گرفته باشید. اهمیت اصلی روش قرار گیری و جهت نصب نمایشگر (تلویزیون یا پرده نمایش) و محل قرار گیری دقیق اسپیکرها (بلندگو ها) نسبت به تصویر نمایشگر و مبلمان و اتاق است.

فضاهای داخلی معماری که برای این منظور استفاده می‌شوند، به شکل مربع یا مستطیل هستند. در واقع احتمالا یکی از ضلع های فضا یا اتاق مورد نظر بلند تر است.

توصیه می شود نمایشگر در یکی از اضلاع  کوچکتر نصب شود. به این ترتیب رعایت فواصل مناسب از اسپیکرها و نمایشگر اصولی تر انجام خواهد شد. ضمن اینکه فضای طولی بیشتر به اسپیکرهای ووفر (woofer) و ساب ووفر (Sub Woofer) که توانایی پخش فرکانسهای پایین یا همان صداهای بم را دارند، امکان ایجاد صدایی دقیق تر، بدون آشفتگی و در هم آمیختگی میدهد.

به چه مواردی باید توجه کنیم؟

• نمایشگر را در دیوار کم عرض‌تر و درست در وسط (به لحاظ عرضی) نصب کنیم.
• محل قرارگیری تلویزیون باید به شکلی باشد که پس از نصب و نشستن به روی مبل دلخواهمان، محل قرارگیری چشمان وسط تصویر (به لحاظ ارتفاعی) و یا کمی پایینتر از آن قرار بگیرد. نمایشگر را نه خیلی بالا، و نه خیلی پایین نصب نکنید!
• بهتر است در صورت امکان زاویه عمودی نمایشگر نسبت به محل سر عمود باشد تا از ذوزنقه ای شدن تصویر (خصوصا نمایشگرهای بزرگ) و همچنین بازتاب نورهای فضا کاسته شود.

• اسپیکرهای جلویی چپ و راست را به شکل قرینه نسبت به نمایشگر مستقر کنیم ( یعنی فاصله عرضی یکسانی تا نمایشگر داشته باشند)

• اسپیکرها را یه صورت عمودی قرار دهیم، مگر اسپیکر توسط تولید کننده بنا به دلایلی به صورت افقی تولید شده باشند (مانند اسپیکرهای سنتر).

• ساده ترین فرمول برای محل قرارگیری مبل این است که محل قرارگیری مبل تا اسپیکر چپ و راست، با فاصله اسپیکرهای جلویی از هم یکی باشد. در واقع یک مثلث با اضلاع یکسان بین مبل و اسپیکرهای جلویی بسازید.

• اسپیکرهای جلویی ترجیحا نباید از دیوار های ‌کناری اتاق فواصل متفاوتی داشته باشند، مگر وابسته به معماری فضای اتاق مجبور به این کار باشید. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که صدای بازتابیده شده از دیوار نزدیکتر به روی جزییات و شدت صدای آن جهت تاثیر میگذارد.

• بهترین محل قراردادن مبل به روشی دیگر رعایت فاصله 38 درصدی از دیوار روبرویی است. به عنوان مثال اگر اتاقی با عرض 4 متر و طول 6 متر داشته باشید، بهترین محل برای قرار دادن مبل فاصله 38 درصد از 6 متر از دیوار روبرو است. یعنی حدود 2.3 متر از نمایشگر فاصله داشته باشید.البته این یک قانون نیست و ممکن است وابسته به شرایط و تجربیات متفاوت باشد.

• اگر اسپیکرهای شما از نوعی هستند که دارای سیستم bass reflex (که با نام های ported vented box یا reflex port هم شناخته می شود و در‌ حقیقت دریچه و سوراخی است که به روی تنه اسپیکر برای تقویت کمی و کیفی صداهای ووفر ها تعبیه شده) است و دریچه در پشت اسپیکر است، حتما فاصله ای بین ۲۰ تا ۳۰ سانت را برای اسپیکرها از دیوار پشتی رعایت کنید.

این دریچه ها به نام Port Plug هم شناخته می شوند.

• از آنجا که صداهای با فرکانس بالا(صداهای ریز) دارای جهت پخش هستند و به صورت مستقیم ارسال می شوند، لازم است همه اسپیکرهایی که دارای توییتر(tweeter speaker  بلندگوهایی در ابعاد کوچک با توانایی پخش فرکانس های بالا) هستند مستقیم به جهت محل نشستن شما چرخیده باشند. در غیر اینصورت از لذت شنیدن بخشی از فرکانس ها محروم خواهید شد.

اگر از سیستم چند کاناله صوتی (به عنوان مثال شش کاناله ۵.۱) استفاده میکنید به این موارد نیز توجه داشته باشید

• به صورت کلی فرکانس های پایین (صداهای بم) که توسط ووفر ها و به صورت تخصصی تر در دامنه پایین تری توسط ساب ووفر ایجاد می شوند، جهت خاصی ندارند. بنابراین آخرین اسپیکری که به لحاظ چیدمان اهمیت پیدا میکند ، ساب ووفر است. با اینحال به این دو نکته توجه داشته باشید. یک اینکه بهتر است ساب ووفر به نمایشگر نزدیکتر باشد و مورد دوم اینکه اگر اگزوز خروجی ساب ووفر پشت آن است، حتما فاصله بین ۲۰ تا ۳۰ سانتی با دیوار پشتی را برای دریافت صدای واضح تر رعایت کنید.

• اسپیکر سنتر(center speaker اسپیکر وسطی) را دقیقا در محلی وسط عرضی تلویزیون قرار دهید. اسپکر سنتر میتواند پایین یا بالای نمایشگر قرار بگیرد. فراموش نکنید اگر اسپیکر سنتر شما هم دارای توییتر است، بهتر و اصولی تر این است که زاویه عمودی اسپیکر را با قرار دادن پایه های موجود در بازار به سمت محل قرار گیری سرتان به روی مبل تنظیم کنید (بعضی مدل های اسپیکرهای سنتر به صورت زاویه دار طراحی شده اند) . در مورد اسپیکر سنتر هم اگر دریچه Bass reflex در پشت تعبیه شده است، فاصله طولی ۲۰ تا ۳۰ سانت از دیوار را رعایت کنید.
• اگر اسپیکر سنتر دارای Bass reflex در قسمت پشتی است و آن را داخل میز تلویزیون قرار می دهید، مطمین شوید بخش مربوط به آن در میز دارای دریچه پشتی نباشد و صدا آزادانه به خارج از میز منتقل شود!

• اگر اسپیکرهای جلویی شما از‌ نوع بوک شلف (Bookshelf speaker) هستند، از قرار دادن آنها به روی میز خودداری کنید. بهترین روش نصب اسپیکرهای بوک شلف، قرار دادن آنها به روی پایه های مناسب اسپیکر است.

• ارتفاع اسپیکرهای بوک شلف بهتر است به شکلی تنظیم شود تا محل قرارگیری اسپیکر توییتر آنها با محل قرارگیری سر شما به روی مبل در یک ارتفاع باشد

• اسپیکرهای سوراند (surround speakers) را به لحاظ عرضی قرینه اسپکرهای جلویی قرار دهید. یعنی فاصله آنها از هم با فاصله اسپیکرهای جلویی از هم یکی باشد.
• فاصله طولی اسپیکرهای سوراند از محل نشستن شما باید به شکلی باشد که زاویه ای بین ۹۰ درجه (پهلوهای مبل) تا ۱۱۰ درجه (کمی پشت مبل) قرار بگیرد.
• اسپیکرهای سوراند بهتر است برای درک بهتر و ایجاد فضایی واقعی تر، کمی بالاتر از محل سر شما به روی مبل قرار بگیرند.

با مطالعه دقیق دفترچه راهنمای اسپیکرها و آمپلی فایر، از تنظیمات نرم افزاری مربوط به نحوه چیدمان، تنظیم فاصله و شدت توان اسپیکرها به صورت خودکار و یا دستی، برای تجربه صوتی بهتر استفاده بفرمایید.

توصیه های نهایی

• بین اندازه اتاق، سایز نمایشگر و قدرت و اندازه اسپیکرها و آمپلی فایر تعادل برقرار کنید. ضعف زیاد و یا قوت زیاد هر یک به دیگری بر تجربه صوتی تصویری شما تاثیر منفی خواهد گذاشت.
• بهتر است بین شما و اسپیکرهای جلویی و خصوصا اسپیکر سنتر مانعی وجود نداشته باشد. به صورت معمول میز جلو مبلی مانعی بر سر این راه است. بهتر است برای تجربه صوتی بهتر از پاف های با پوشش نرم و یا میزهای کوچکتر استفاده شود.

• در صورتی که محدودیتی برای فاصله اسپیکرها از دیوار دارید و امکان فراهم کردن فاصله ۲۰ تا ۳۰ سانتی را ندارد، توصیه میکنیم یا از فوم های استوانه ای برای پوشاندن داخل bass reflex های پشت اسپیکرها استفاده کنید (معمولا به همراه اسپیکرها ارایه می شوند) و یا از عایق های فوم آکوستیک روی دیوار پشتی هر اسپیکر استفاده کنید.

• حجم و شدت صدای ساب ووفر را به شکلی تنظیم کنید که صدای بم اسپیکرهای دیگر (خصوصا اسپیکرهای جلویی) را تحت تاثیر قرار ندهد. قطعا این موضوع در‌هنگام دیدن فیلم سینمایی و یا اجرای گیم (بازی کامپیوتری) به درک درست شما از جزییات صوتی و جهت آنها خصوصا در بازی های شوتینگ (مثل call of duty) کمک خواهد کرد.

• قرار دادن اسپیکرها به روی‌ میز و یا طبقات دیواری باعث ایجاد صداهای اضافی از سمت میز و طبقه یاد شده می شود و جزییات کیفی صدا را کاهش میدهد، در واقع اسپیکر باید با کمترین اتصال ممکن با دیوار و یا کف ارتباط برقرار کند. به همین دلیل بسیاری از اسپیکرهای تاور حرفه ای(tower speaker اسپیکرهای بلند که به روی زمین می ایستند) و همچنین پایه های حرفه ای اسپیکرهای بوک شلف (bookshelf speakers) از اتصالات مخروطی شکل فلزی با نوک تیز سمت زمین استفاده میکنند.
• بی شک نصب اسپیکرهای سوراند به روی دیوار و با پایه اصولی تر از قراردادن آنها به روی طبقات کمد، کتابخانه و یا شلف ها است.

• سعی کنید محل قرارگیری سیستم صوتی و تصویری از عایق های صوتی آکوستیک (Acoustics) و یا المان های و اکسسوری های طراحی داخلی برای کم کردن حالت اکو استفاده کنید.
• استفاده از تابلوهای بوم نقاشی، المان های چوبی به روی دیوارها و کف پوش هایی نظیر موکت و یا فرش به تجربه بهتر صوتی کمک میکند.

نتیجه گیری

اگر محدودیتی برای تهیه سیستم صوتی و تصویری خانگی دارید و تا به حال اقدام به تهیه آنها نکرده اید، توصیه تیم تحریریه اندروید باکس ایران، هزینه در خرید متعادل تلویزیون ( نمایشگر) و سیستم صوتی است. برتری و یا ضعف زیاد هر یکی در مقابل دیگری، به تجربه شما در دریافت لذت نهایی محتوای سینمایی، موسیقی (خصوصا موزیک ویدیو) و اجرای گیم لطمه خواهد زد.

اگر شما هم در زمینه تنظیمات صوتی و اسپیکر تجربه ای دارید، با ما و دیگران در بخش نظرات همین مقاله در میان بگذارید.

سایت اندروید باکس ایران، آمادگی مشاوره، فروش و نصب سیستم های صوتی حرفه ای را دارد.